سرطان مثانه یکی از سرطانهای شایع مجاری ادراری بوده و در مردان شایع تر از زنان است.اغلب موارد ان در سنین بالا ایجاد میشود ولی میتواند در هر سنی رخ دهد.
حدود ۷۰درصد سرطان مثانه در مراحل اولیه تشخیص داده میشود که کاملا قابل درمان میباشد.البته در مراحل اولیه نیز این بیماری عود شونده بوده و نیاز به ازمایشات و پیگیریهای سریال و مرتب حتی سالها بعد از تشخیص و درمان اولیه دارد.
علایم سرطان مثانه:
•خون در ادرار (هماچوری)
•سوزش در حین ادرار کردن
•تکرر ادرار و فوریت در دفع ادرار
خونریزی در ادرار شایعترین و اولین علامت سرطان مثانه است که میتواند به صورت خون روشن یا تیره در ادرار باشد که خود بیمار قادر به دیدن ان است یا بصورت خونریزی میکروسکوپی در ازمایش ادرار بروز کند.
خونریزی ادراری ممکن است بطور متناوب باشد.یعنی یک روز خونریزی بروز کند و روز بعد ادرار صاف شود ولی اگر تومور مثانه وجود داشته باشد حتما خونریزی مجدا عود خواهد کرد.
دفع خون در ادرار ممکن است همرا دفع لخته باشد که در تومور مثانه، لخته ها بصورت تکه های بی شکل می باشد.
دفع خون بدون درد همراه لخته های بی شکل تومور مثانه میباشد مگر خلافش ثابت شود.
در صورت مشاهده خون در ادرار حتما به پزشک اوروانکولوژیست مراجعه نمائید.
تومور گل کلمی داخل مثانه
علل و عوامل خطر سرطان مثانه عبارتند از:
- مصرف سیگار یا سایر انواع تنباکو: بدنبال مصرف سیگار،پیپ،قلیان و … بدن بعضی از موارد مضر موجود در انها را تجزیه کرده و از طریق ادرار دفع میکند. تجمع این مواد سمی در ادرار موجب اسیب لایه مخاط پوششی مثانه و منجر به ایجاد تومور میگردد.
- مواجعه شغلی با مواد شمیایی:مثل صنایع رنگ سازی،لاستیک سازی یا تماس با موادی مثل آرسینک،زرین و چرم سازی و…..
- سابقه رادیوتراپی قبلی به ناحیه لگن یا مصرف برخی از داروهای ضد سرطان مثل سیکلوفسفامید برای یک تومور دیگر
- التهاب و عفونت مزمن و تحریک لایه پوششی مثانه در افرادیکه بصورت طولانی مدت کاتتر(سوند)ادراری یا سنگ مثانه دارند
- عفونت های انگلی مثل «شیستوزوما»که هنوز در قسمتهایی از جنوب ایران و خوزستان وجود دارد و یا افرادیکه به مناطقی از افریقا مثل مصر مسافرت میکنند
- افزایش سن و جنس مرد: سرطان مثانه در سنین زیر ۴۰سال نادر است.همچنین احتمال بروز سرطان مثانه در مردان بیشتر از زنان است
- سابقه خوانوادگی: تومور مثانه بندرت در زمینه وراثتی اتفاق می افتد ولی سابقه خانوادگی بعضی انواع سرطانهای کولورکتال(گوارشی) و رحم و تخمدان، ریسک بروز سرطان مثانه را افزایش می دهد
انواع سرطان مثانه
براساس سلولهای موجود در مثانه انواع مختلفی از سرطان مثانه میتواند رخ دهد. شایعترین انواع ان عبارتند از:
- کارسینوم سلول مخاطی یوروتلیال(Transitional cell carcinoma)که شایع ترین فرم تومور مثانه میباشد
- کارسینوم سلول سنگفرشی(squamous cell carcinoma)معمولا نادر بوده و در زمینه التهاب مزمن مثانه ناشی از عفونتهای انگلی،سوندهای طولانی مدت و غیره ایجاد میگردد
- آدنوکارسینوما: بسیار بندرت اتفاق میافتد و معمولا از بقایای جنینی سلولهای لوله اوراکوس در قسمت بالای مثانه منشأ میگیرد.
روشهای تشخیص
- سیستوسکوپی: اساس تشخیص تومور مثانه بوده و جدار داخلی مثانه زیر دید مستقیم آندوسکوپ توسط پزشک رویت میشود.
«در صورت وجود خونریزی در ادرار برای رد کردن یا تایید تومور مثانه،برای انجام سیتوسکوپی حتما به اوروانکولوژیست مراجعه نمایید» - بیوپسی یا نمونه برداری: در حین انجام سیتوسکوپی پزشک ممکن است انجام بیوپسی را صلاح بداند یا اینکه نمونه برداری را به همان زمان عمل تراش آندوسکوپیک(TUR) موکول نماید
- بررسیهای تصویربرداری:مثل سونوگرافی،CTاسکن و یا MRI که کمک به بررسی دقیق کل سیستم اداری و ارگانهای مجاور و مرحله بندی(staging) تومور میکند
- سیتولوژی ادرار:آزمایش ادرار ۳مرحله ای که وجود سلولهای بدخیم در ادرار را نشان میدهدو منفی بودن ان وجود تومور را رد نمیکند ولی مثبت بودن ان با ارزش است.
درمان
درمان انتخابی سرطان مثانه براساس درجه تومور و همچنین سطحی یا عمقی بودن ان تعیین میگردد.
از نظر درجه تومور به ۲دسته low grade و High grade تقسیم میشود و نیز در صورتیکه درگیری تومور فقط محدود به مخاط و بافتهای زیر مخاطی باشدسطحی و در صورت درگیری عضله مثانه،عمقی محسوب میشود.این اطلاعات پس از ازمایش پاتولوژی نمونه های بیوپسی یا TUR بدست می اید.
درمان تومور سطحی :
- TURBT یا تراش آندوسکوپیک بافتهای توموری داخل مثانه توسط پزشک اوروانکولوژیست
- تزریق امپول میتومایسینC : در طی ۲۴۶ ساعت اول پس از انجام TUR حدود ۶۰_۲۰ میلی گرم امپول میتومایسین داخل مثانه تزریق میشود
- تزریق BCGداخل مثانه: ۶عدد امپول BCG به فاصله هر هفته یکبار توسط پزشک داخل مثانه بیمار تزریق میشود.البته در برخی موارد عود شونده یا high grade بهتر است تزریق BCG با فاصله هر ۶ماه تا ۳سال ادامه یابد.
تزریق میتومایسین و BCG بمنظور:
الف) از بین بردن سلولهای غیر قابل رویت داخل مثانه
ب) کاهش عود تومور
ج) کاهش احتمال پیشرفت تومور انجام میشود.
شکل شماتیک تومورهای سطحی و عمقی مثانه
درمان تومور عمقی :
- جراحی و برداشتن کل مثانه و بافتهای تومور و غدد لنفاوی لگن و ساختن یک مثانه جدید از روده بیمار که این عمل را رادیکال سیستکتومی می‌نامند و باید توسط پزشک یوروانکولوژیست انجام شود.
- شیمی درمانی و رادیوتراپی: در مواردی که بیمار قابل جراحی نبوده یا خطر بیهوشی برای بیمار بالاست و یا اینکه بیمار تمایلی به جراحی نداشته باشد با رعایت برخی شرایط میتوان از این روشها استفاده کرد.
در صورت تشخیص تومور مثانه به هر شکلی حتما با پزشک جراح و فوق تخصص سرطان شناسی کلیه و مجاری ادراری (یوروانکولوژیست) مشورت نمایید.