سرطان مثانه یکی از سرطانهای شایع مجاری ادراری بوده و در مردان شایع تر از زنان است.اغلب موارد آن در سنین بالا ایجاد می شود ولی می تواند در هر سنی رخ دهد.
حدود ۷۰ درصد سرطان مثانه در مراحل اولیه تشخیص داده می شود که کاملاً قابل درمان می باشد.البته در مراحل اولیه نیز این بیماری عود شونده بوده و نیاز به آزمایشات و پیگیریهای سریال و مرتب حتی سالها بعد از تشخیص و درمان اولیه دارد.
علایم سرطان مثانه:
- خون در ادرار (هماچوری)
- سوزش در حین ادرار کردن
- تکرر ادرار و فوریت در دفع ادرار
خونریزی در ادرار شایعترین و اولین علامت سرطان مثانه است که می تواند به صورت خون روشن یا تیره در ادرار باشد که خود بیمار قادر به دیدن آن است یا به صورت خونریزی میکروسکوپی در آزمایش ادرار بروز کند.
خونریزی ادراری ممکن است به طور متناوب باشد.یعنی یک روز خونریزی بروز کند و روز بعد ادرار صاف شود ولی اگر تومور مثانه وجود داشته باشد حتماً خونریزی مجدداً عود خواهد کرد.
دفع خون در ادرار ممکن است همراه دفع لخته باشد که در تومور مثانه، لخته ها به صورت تکه های بی شکل می باشد.
دفع خون بدون درد همراه لخته های بی شکل تومور مثانه می باشد مگر خلافش ثابت شود.
در صورت مشاهده خون در ادرار حتما به پزشک اوروانکولوژیست مراجعه نمائید.
علل و عوامل خطر سرطان مثانه عبارتند از:
- مصرف سیگار یا سایر انواع تنباکو: بدنبال مصرف سیگار،پیپ،قلیان و … بدن بعضی از موارد مضر موجود در آنها را تجزیه کرده و از طریق ادرار دفع می کند. تجمع این مواد سمی در ادرار موجب آسیب لایه مخاط پوششی مثانه و منجر به ایجاد تومور می گردد.
- مواجعه شغلی با مواد شمیایی: مثل صنایع رنگ سازی،لاستیک سازی یا تماس با موادی مثل آرسینک،رزین و چرم سازی و…..
- سابقه رادیوتراپی قبلی به ناحیه لگن یا مصرف برخی از داروهای ضد سرطان مثل سیکلوفسفامید برای یک تومور دیگر
- التهاب و عفونت مزمن و تحریک لایه پوششی مثانه در افرادی که به صورت طولانی مدت کاتتر (سوند) ادراری یا سنگ مثانه دارند
- عفونت های انگلی مثل «شیستوزوما»که هنوز در قسمتهایی از جنوب ایران و خوزستان وجود دارد و یا افرادی که به مناطقی از آفریقا مثل مصر مسافرت می کنند.
- افزایش سن و جنس مرد: سرطان مثانه در سنین زیر ۴۰سال نادر است.همچنین احتمال بروز سرطان مثانه در مردان بیشتر از زنان است.
- سابقه خانوادگی: تومور مثانه به ندرت در زمینه وراثتی اتفاق می افتد ولی سابقه خانوادگی بعضی انواع سرطانهای کولورکتال(گوارشی) و رحم و تخمدان، ریسک بروز سرطان مثانه را افزایش می دهد.
انواع سرطان مثانه:
براساس سلولهای موجود در مثانه انواع مختلفی از سرطان مثانه می تواند رخ دهد. شایعترین انواع آن عبارتند از:
- کارسینوم سلول مخاطی یوروتلیال(Transitional cell carcinoma)که شایع ترین فرم تومور مثانه می باشد
- کارسینوم سلول سنگفرشی(squamous cell carcinoma)معمولاً نادر بوده و در زمینه التهاب مزمن مثانه ناشی از عفونتهای انگلی،سوندهای طولانی مدت و غیره ایجاد می گردد.
- آدنوکارسینوما: بسیار بندرت اتفاق می افتد و معمولاً از بقایای جنینی سلولهای لوله اوراکوس در قسمت بالای مثانه منشأ می گیرد.
روشهای تشخیص :
- سیستوسکوپی: اساس تشخیص تومور مثانه بوده و جدار داخلی مثانه زیر دید مستقیم آندوسکوپ توسط پزشک رویت می شود.
«در صورت وجود خونریزی در ادرار برای رد کردن یا تایید تومور مثانه،برای انجام سیتوسکوپی حتماً به اوروانکولوژیست مراجعه نمایید» - بیوپسی یا نمونه برداری: در حین انجام سیتوسکوپی پزشک ممکن است انجام بیوپسی را صلاح بداند یا اینکه نمونه برداری را به همان زمان عمل تراش آندوسکوپیک(TUR) موکول نماید.
- بررسیهای تصویربرداری:مثل سونوگرافی،CTاسکن و یا MRI که کمک به بررسی دقیق کل سیستم اداری و ارگانهای مجاور و مرحله بندی(staging) تومور می کند
- سیتولوژی ادرار: آزمایش ادرار ۳ مرحله ای که وجود سلولهای بدخیم در ادرار را نشان می دهد و منفی بودن آن وجود تومور را رد نمی کند ولی مثبت بودن آن با ارزش است.
درمان سرطان مثانه:
درمان انتخابی سرطان مثانه براساس درجه تومور و همچنین سطحی یا عمقی بودن آن تعیین می گردد.
از نظر درجه تومور به ۲ دسته low grade و High grade تقسیم می شود و نیز در صورتی که درگیری تومور فقط محدود به مخاط و بافتهای زیر مخاطی باشد سطحی و در صورت درگیری عضله مثانه،عمقی محسوب می شود.این اطلاعات پس از آزمایش پاتولوژی نمونه های بیوپسی یا TUR بدست می آید.
درمان تومور سطحی :
- TURBT یا تراش آندوسکوپیک بافتهای توموری داخل مثانه توسط پزشک اوروانکولوژیست
- تزریق آمپول میتومایسینC : در طی ۲۴۶ ساعت اول پس از انجام TUR حدود ۶۰_۲۰ میلی گرم آمپول میتومایسین داخل مثانه تزریق می شود.
- تزریق BCGداخل مثانه: ۶عدد آمپول BCG به فاصله هر هفته یکبار توسط پزشک داخل مثانه بیمار تزریق می شود.البته در برخی موارد عود شونده یا high grade بهتر است تزریق BCG با فاصله هر ۶ماه تا ۳ سال ادامه یابد.
تزریق میتومایسین و BCG به منظور:
الف) از بین بردن سلولهای غیر قابل رویت داخل مثانه
ب) کاهش عود تومور
ج) کاهش احتمال پیشرفت تومور انجام می شود.
درمان تومور عمقی :
- جراحی و برداشتن کل مثانه و بافتهای تومور و غدد لنفاوی لگن و ساختن یک مثانه جدید از روده بیمار که این عمل را رادیکال سیستکتومی می‌نامند و باید توسط پزشک اوروانکولوژیست انجام شود.
- شیمی درمانی و رادیوتراپی: در مواردی که بیمار قابل جراحی نبوده یا خطر بیهوشی برای بیمار بالاست و یا اینکه بیمار تمایلی به جراحی نداشته باشد با رعایت برخی شرایط می توان از این روشها استفاده کرد.
در صورت تشخیص تومور مثانه به هر شکلی حتما با پزشک جراح و فوق تخصص سرطان شناسی کلیه و مجاری ادراری (یوروانکولوژیست) مشورت نمایید.
