پروستات چیست و بیماری‌های آن کدامند؟
پروستات چیست؟
پروستات غده ای به اندازه ی گردو است که بین مثانه و آلت تناسلی قرار گرفته است. پروستات عضوی از دستگاه تناسلی مردانه است و در کنار مجرای ادراری قرار دارد و موقع انزال جنسی مایعی سفید رنگ ترشح می کند که تقریبا یک سوم حجم منی را این مایع قلیایی تشکیل می دهد.
پروستات کجاست؟
پروستات در شکم، جلوی راست روده و مابین آلت تناسلی و مثانه قرار دارد. مجرای ادراری، لوله ای است که اسپرم را از بیضه و ادرار را از مثانه و از طریق آلت تناسلی بیرون می آورد و همچنین از پروستات عبور می کند. این غده در باروری مردان نقش دارد و مایع پروستات را که بخشی از مایع منی است ، می سازد و ترشح می کند.
مایع پروستات چیست؟
در طول انزال ، اسپرم از بیضه و از یک سری لوله ها حرکت می کند. این باعث می شود عضلات پروستات در مجرای ادرار منقبض شوند. این باعث می شود مجرای ادرار از هرگونه ادرار که از طریق آن عبور می کند مسدود شود. سپس مایع منی می تواند وارد مجرای ادرار شود و مایع پروستات نیز آزاد شود و مخلوط آن با مایع منی حاصل از بیضه باشد.
مایع پروستات حاوی آنزیمی است که آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) نامیده می شود. PSA به رقیق تر شدن مایع منی کمک می کند.
این مایع حاوی آنزیم ها ، اسید سیتریک و روی است. این مایع یکی از قسمت های منی است که به محافظت از اسپرم کمک می کند. به طور خاص ، مایع منی از نظر شیمیایی اساسی است. این به اسپرم ها کمک می کند تا در واژن طولانی تر زندگی کنند و حاوی مایعاتی هستند که از نظر شیمیایی اسیدی هستند.
اندازه طبیعی پروستات
پروستات در سنین کودکی تا پیش از بلوغ اندازه کوچکی دارد و در هنگام بلوغ شروع به رشد کرده و معمولا در حدود ۲۰ سالگی به اندازه ای ثابت می رسد. محدوده اندازه طبیعی پروستات در مردان بالغ از لحاظ حجمی ۳۰ cc سی سی یا همان ۳۰ سانتی متر مکعب یا به زبان ساده به اندازه یک گردو است.
پس از ۴۰ سالگی معمولا پروستات شروع به بزرگ شدن کرده و به اندازه یک توپ گلف می رسد.
محدوده وزنی پروستات در منابع مختلف اعداد متفاوتی ذکر شده است. ولی می توان گفت پروستات بالغ در جوانی بین ۷ تا ۲۰ گرم وزن دارد. این محدوده وزنی در میان سالی به ۶۰ گرم می رسد.
انواع بیماری های پروستات
۱) پروستاتیت (التهاب پروستات)
در صورتی که پروستات متورم، حساس به لمس و ملتهب شود به بیماری به نام پروستاتیت مبتلا شده است. این بیماری سرطان نیست و با بزرگ شدگی پروستات تفاوت دارد.
انواع پروستاتیت:
۴ نوع پروستاتیت وجود دارند که هر کدام علائم و عوامل مخصوص به خود را دارند. این موارد شامل گزینه های زیر می شوند:
۱. پروستاتیت باکتریایی حاد
مجاری ادراری بدن از کلیه ها، مثانه و لوله های ارتباطی آن ها ایجاد شده است. در صورتی که باکتری از این مسیر به پروستات راه یابد می تواند سبب ایجاد عفونت شود. این نوع از پروستاتیت فورا به وجود می آید و ممکن است فرد مبتلا به صورت ناگهانی به علائم زیر دچار شود:
- تب بالا
- لرز
- درد های عضلانی
- درد مفصلی
- درد در قاعده آلت و پشت کیسه بیضه
- درد در ناحیه پایینی کمر
- احساس نیاز به تحریکات روده ای
- مشکل در ادرار
- جریان ضعیف ادرار
پروستاتیت باکتریایی حاد یک بیماری شدید است. در صورتی که متوجه این علائم شدید فورا به دنبال مراقبت پزشکی باشید.
۲. پروستاتیت باکتریایی مزمن
این بیماری در مردان مسن شیوع بیشتری دارد. پروستاتیت باکتریایی مزمن می تواند برای چندین ماه به طول انجامد. برخی مردان پس از ابتلا به یک عفونت مجاری ادرار یا پروستاتیت باکتریایی حاد به آن دچار می شوند.
علائم پروستاتیت باکتریایی مزمن اغلب خفیف و شدید می شوند و همین موضوع، متوجه نشدن ابتلای خود به این بیماری را آسان می کند. در این بیماری ممکن است گاهی اوقات فرد موارد زیر را تجربه کند:
- نیاز شدید به دفع ادرار (اغلب در نیمه شب)
- ادرار دردناک
- درد پس از انزال (رهایی منی در ارگاسم جنسی)
- درد ناحیه پایینی کمر
- درد مقعدی
- احساس سنگینی در پشت کیسه بیضه
- وجود خون در ادرار
- عفونت مجاری ادرار
- انسداد ادراری (بیرون نیامدن ادرار)
۳. پروستاتیت مزمن یا سندرم درد مزمن لگنی (CP/CPPS)
این مورد یکی از شایع ترین انواع پروستاتیت بوده و بسیاری از علائم آن با پروستاتیت باکتریایی یکسان هستند. تنها تفاوت این بیماری این است که پس از انجام آزمایش هیچ گونه باکتری یافت نمی شود.
پزشکان در ارتباط با عوامل ایجاد کننده CP/CPPS مطمئن نیستند. عوامل آغازگر آن می توانند استرس، آسیب عصبی در آن نواحی و آسیب جسمانی باشند. مواد شیمیایی موجود در ادرار یا عفونتی در مجاری ادرار که فرد قبلا به آن مبتلا شده می تواند در این میان نقش داشته باشند.
همچنین، CP/CPPS با اختلالات ایمنی از جمله سندرم خستگی مزمن و سندرم روده تحریک پذیر ارتباط داده شده است. نشانه اصلی CP/CPPS دردی است که حداقل در یکی از نواحی ذکر شده در پایین به مدت بیش از ۳ ماه به طول انجامد:
- آلت تناسلی (معمولا سر آن)
- کیسه بیضه
- بین کیسه بیضه و مقعد
- قسمت پایینی شکم
- قسمت پایینی کمر
علاوه بر آن امکان دارد که فرد در هنگام ادرار کردن یا انزال منی نیز درد را احساس کرده، قادر به نگه داشتن ادرار خود نبوده و یا بیش از ۸ دفعه در روز نیاز به دفع ادرار داشته باشد. از دیگر علائم CP/CPPS ضعیف بودن جریان ادرار می باشد.
۴. پروستاتیت بدون علامت
مردانی که به این نوع پروستاتیت دچار می شوند پروستاتی ملتهب اما بدون علامت دارند. امکان دارد فرد تنها پس از انجام یک آزمایش خون جهت بررسی سلامت پروستات از ابتلای خود به این بیماری با خبر شود. پروستاتیت بدون علامت به هیچ گونه درمانی نیاز ندارد اما می تواند به ناباروری فرد منجر شود.
درمان پروستاتیت:
روش های درمانی پروستاتیت به علت زمینه ای آن بستگی دارند. این درمان ها می توانند شامل موارد زیر شوند:
● آنتی بیوتیک ها
این مورد یکی از رایج ترین درمان های تجویز شده برای پروستات می باشد. پزشک بسته به نوع باکتری احتمالی که سبب ایجاد عفونت شده است داروی مناسب برای فرد را تجویز خواهد کرد.
در صورت ابتلا به علائم شدید، ممکن است بیمار به آنتی بیوتیک های درونی رگی نیاز داشته باشد. بیمار باید به مدت ۴ تا ۶ هفته آنتی بیوتیک های خوراکی را مصرف کند. با این حال، امکان دارد برای درمان پروستاتیت عود کننده یا مزمن نیاز به روش های درمانی طولانی تری داشته باشد.
● آلفا بلاکر ها
این دارو ها به شل شدن گردن مثانه و فیبر های عضلانی ناحیه ای که پروستات به مثانه متصل می شود کمک می کنند. این درمان ممکن است سبب تسکین علائمی از جمله ادرار همراه با درد شود.
● دارو های ضد التهاب
احتمال دارد دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی ( NSAIDs ) سبب احساس راحتی بیشتری در فرد شوند.
2) هایپرپلازی خوش خیم پروستات
هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) بیماری بزرگ شدن پروستات است. پروستات در طول زندگی مردان دو چرخه اصلی رشد را پشت سر می‌گذارد. اولین مورد در اوایل بلوغ اتفاق می افتد. در این زمان پروستات به اندازه دو برابر سایز قبلی خود رشد می‌کند. مرحله دوم رشد از حدود ۲۵ سالگی آغاز می‌شود و تقریباً تا پایان زندگی مردان ادامه دارد. هایپرپلازی (بزرگ شدن) خوش خیم پروستات معمولاً در مرحله دوم رشد و بعد از ۲۵ سالگی اتفاق می‌افتد.
زمانی که پروستات بزرگ می‌شود، بر روی مجرای ادرار فشار می‌آورد و به تدریج دیواره مثانه ضخیم‌تر می‌شود. با ضخیم شدن دیواره مثانه خاصیت ارتجاعی آن کم می‌شود؛ به این ترتیب ممکن است توانایی خالی شدن کامل را از دست بدهد و بخشی از ادرار در مثانه باقی بماند. باریک شدن مجرای ادرار و احتباس ادرار – عدم توانایی در تخلیه کامل مثانه – از مشکلاتی است که هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) باعث آن‌ها می‌شود.
این بیماری خوش خیم است؛ یعنی این بیماری سرطانی نیست و منجر به بروز سرطان نیز نخواهد شد. با این حال BPH ممکن است همزمان با سرطان نیز رخ دهد.
بیماری بزرگ شدن خوش خیم پروستات یک بیماری شایع در مردان است. در حدود نیمی از مردان ۵۱ تا ۶۰ مبتلا به هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) هستند. این آمار در مردان بالای ۸۰ سال به بیش از ۹۰ درصد می‌رسد.
علائم هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH):
هنگامی که پروستات بزرگ می‌شود، ممکن است باعث فشار به مثانه یا مسدود شدن آن شود. تکرر ادرار و نیاز به ادرار متوالی یکی از علامت‌های اصلی بیماری هایپرپلازی خوش خیم پروستات است. احساس نیاز به ادرار عمدتاً در شب و هر ۱ تا ۲ ساعت یکبار رخ می‌دهد.
سایر علائم این بیماری شامل موارد زیر می‌شوند:
- احساس پر بودن مثانه، حتی بلافاصله بعد از ادرار کردن
- احساس عدم نگهداری یا صبر کردن در ادرار
- خروج ضعیف جریان ادرار
- نیاز به متوقف کردن و شروع مجدد در هنگام ادرار کردن
- وجود داشتن مشکل در شروع ادرار
- نیاز به فشار بیشتر برای ادرار کردن
اگر هایپرپلازی خوش خیم پروستات شما شدید باشد به هیچ وجه قادر به ادرار کردن نخواهید بود. در این شرایط باید بلافاصله برای درمان به پزشک مراجعه کنید.
درمان هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH):
گزینه‌های بسیاری برای درمان BPH وجود دارد. شما و پزشکتان با هم تصمیم می‌گیرید که کدام روش درمانی برای شما مناسب است. بعضی اوقات ترکیبی از درمان‌ها گزینه مناسب‌تری به نظر می‌رسد. البته در موارد خفیف BPH ممکن است نیازی به درمان وجود نداشته باشد.
انواع اصلی درمان‌های BPH شامل موارد زیر می‌شود:
- مراقبت دقیق / نظارت فعال
- درمان‌های دارویی
- جراحی با حداقل تهاجم
- عمل جراحی
۳) سرطان پروستات
سرطان پروستات، شایع ترین سرطان بعد از سرطان پوست در مردان است و در ۸۰ درصد مردان بالای ۶۵ سال دیده می شود. از هر ۷ نفر، یک نفر در تمام مدت عمر خود ممکن است مبتلا به سرطان پروستات گردد. سرطان غده پروستات قبل از ۵۰ سالگی نادر می باشد.
این سرطان، دومین علت مرگ ناشی از سرطان بعد از سرطان ریه است. سرطان پروستات معمولا بسیار آهسته رشد می کند و بیشتر مواقع محدود به محل خود است، به طوری که مختصر تغییری در شکل و اندازه غده پروستات به وجود می آید.
بعضی از انواع این سرطان به سرعت رشد می کند و به قسمت های دیگر غده پروستات و یا به استخوانها، غدد لنفاوی و ریه منتشر می شود که بسیار خطرناک است. اگر سرطان پروستات در مراحل اولیه تشخیص داده شود، درمان آن با موفقیت انجام خواهد شد.
علائم سرطان پروستات:
در مراحل اولیه، بیمار ممکن است هیچ گونه علائمی نداشته باشد و زمانی علایم پیدا شود که سرطان پیشرفت کرده است. برخی از مواقع ممکن است بیماری در معاینه سالیانه با آزمایش خون تشخیص داده شود. در مواردی نیز ممکن است علائم زیر در فرد مبتلا وجود داشته باشد.
- مشکل در ادرار کردن (بیمار ممکن است زود به زود ادرار کند و یا دفع ادرار او قطع گردد و دوباره جریان پیدا کند).
- درد در هنگام ادرار کردن
- ادرار به راحتی و با فشار دفع نمی گردد.
- موقعی که ادرار می کند، نمی تواند تمام آن را دفع نماید.
- دفع خون در مایع منی
- درد و ناراحتی ناحیه لگن و انتهای فوقانی استخوان ران
- اختلال در نعوظ
- از دست دادن وزن و احساس خستگی و بی حالی
اگر مردی دچار یک یا چند علامت از علایم بالا گردید، باید بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه نماید تا معاینات و بررسی های لازم از او صورت گیرد و مشخص گردد که آیا دچار بزرگی غده پروستات است یا مراحل اولیه سرطان پروستات را می گذراند.
درمان سرطان پروستات:
درمان سرطان پروستات به این بستگی دارد که آیا سرطان در بخشی از پروستات قرار دارد یا همه پروستات، و یا به بخش های دیگر بدن سرایت کرده است یا خیر.همچنین به سن و سلامت کلی شما نیز بستگی دارد ؛ با پزشک خود در مورد بهترین انتخاب درمانی برای شما و تاثیرات جانبی احتمالی درمان صحبت کنید.
● مراقب بودن
اگر علائم بیماری شما خیلی بد نیستند، ممکن است پزشکتان به شما بگوید که صبر کنید و ببینید که مشکلاتان وخیم تر می شود یا خیر.پزشکتان به شما خواهد گفت که به طور مرتب برای معاینه مجدد باز گردید.
● داروها
داروها می توانند به کاهش پروستات و یا انقباض ماهیچه های در نزدیک پروستات شما کمک کنند ؛ جراحی:
اگر هیچ مورد دیگر برایتان کار نکرده است، ممکن است پزشک شما جراحی را برای کمک به جریان ادرار پیشنهاد کند.
● اشعه درمانی
در این درمان از تشعشع برای کشتن سلول های سرطانی و تومور کوچک استفاده می شود. تشعشع ممکن است از یک دستگاه اشعه ایکس و یا از قرص های کوچک رادیواکتیو که در داخل یا نزدیک به تومور قرار گرفته اند، حاصل شود.
● هورمون درمانی
مردانی که درمان های دیگری را مثل درمان تشعشع انتخاب کردند و انجام دادند نیز ممکن است با داروها درمان شوند تا بدنشان از تولید تستوسترون نگه داشته شود و هم اگر به نظر می رسد که سرطان باز می گردد، این کار انجام می شود. هورمون درمانی نیز می تواند برای سرطان پروستاتی به کار رود که از پروستات به بدن پخش شده باشد.