سندرم مثانه دردناک
سندرم مثانه دردناک (Interstitial cystitis) یکی از مشکلاتی است که در ناحیه مثانه باعث التهاب و درد می‌شود و بدون وجود هیچگونه عفونت و علامت واضح، ممکن است بیش از یک ماه نیز فرد را آزار دهد.
برای آگاهی از علائم، دلایل بروز سندرم مثانه دردناک و کسب اطلاعات بیشتر مقاله ی سندرم مثانه دردناک (التهاب و ورم مثانه) را مطالعه کنید.
راه‌های تشخیص سندرم مثانه دردناک (التهاب و ورم مثانه)
در حال حاضر هنوز هیچ تست پزشکی مشخصی برای تشخیص دقیق سندرم مثانه دردناک وجود ندارد. همچنین هیچ آزمایش یا تستی وجود ندارد که مشخص کند فرد به این سندرم مبتلا نیست. برای تشخیص این بیماری پزشک ابتلا علائم بیمار را به طور دقیق بررسی می‌کند. اگر علائم بیمار، مشابه علائم سندرم مثانه دردناک بود، پزشک با آزمایش‌های بیشتر باید احتمالات (بیماری‌های) دیگر مربوط به این علائم را رد کند. در این مواقع برخی از پزشکان معتقدند که اگر هیچ علامت مشخصی (مثل عفونت) برای علائم بیمار یافت نشد، می‌توان گفت فرد مبتلا به IC/BPS است. برخی نیز می گویند آزمایش‌های بیشتری برای تشخیص اینکه بیمار به IC/BPS مبتلا است یا نه، لازم است.
موارد زیر بعضی از راه‌هایی است که پزشک به واسطه آن‌ها می‌تواند وجود سندرم مثانه دردناک را در بیمار تشخیص دهد:
تاریخچه پزشکی
در این مرحله پزشک شما سؤال‌هایی پیرامون موضوعات زیر می‌پرسد:
- علائم و نشانه‌هایی که دارید
- مدت زمانی که این علائم همراه شما هستند
- علائم چگونه زندگی شما را تغییر داده‌اند
- مشکلات و بیماری‌های قبلی شما
- مشکلات سلامتی و بیماری‌های کنونی
- داروهای بدون نسخه و تجویز شده‌ای که مصرف می‌کنید
- عادات تغذیه‌ای و نوع و مقدار مایعاتی که در طول روز مصرف می‌کنید
تست‌های فیزیکی و عصبی
پس از بررسی علائم، پزشک به دنبال دلیل این علائم در بدن شما خواهد بود. بنابراین لازم است تست‌ها و معایناتی انجام شود. معاینه فیزیکی برای خانم‌ها معمولاً در ناحیه شکم، لگن و مقعد و برای آقایان معمولاً در ناحیه شکم، پروستات و مقعد خواهد بود. پزشکان ممکن است عملکرد عصبی شما را نیز مورد آزمایش قرار دهند. در برخی بیماران مبتلا به سندرم مثانه دردناک، اختلالات عصبی یا اضطراب دیده می‌شود که با وضعیت سلامت جسمانی آن‌ها مرتبط است.
بررسی دلیل ایجاد درد و شرایط تخلیه ادرار
درد و فشار در ناحیه مثانه، آلت تناسلی یا زیر شکم، از علائم اصلی سندرم مثانه دردناک است. اگر این علامت در بیمار دیده شود، پزشک به دنبال دلیل و ارتباط آن دلیل با سندرم IC/BPS خواهد بود. برای پیدا کردن این دلیل، پرسش‌ها و آزمایش‌هایی توسط پزشک انجام می‌شود که مشخص می‌کند بیمار چندبار در روز تخلیه ادرار می‌کند و در هربار تخلیه چه حجمی از ادرار را خارج می‌کند. همه این موارد می‌تواند نشان دهد که بیمار به سندرم مورد نظر مبتلا است یا باید به دنبال بیماری دیگری باشد.
تست یورودینامیک یا نوار مثانه
تست یورودینامیک یا همان نوار مثانه به خوبی تمامی اختلالات مربوط به دفع ادرار از مثانه و مجاری ادرار را نشان می‌دهد. در این آزمایش بیمار سعی می‌کند مثانه خود را تا جایی که می‌تواند با آب پر کند. سپس توسط یک سند (لوله بسیار نازک برای تخلیه ادرار از مثانه) گنجایش مثانه بیمار اندازه گیری می‌شود. پس از تخلیه ادرار، با مشخص شدن الگوی ادرار می‌توان میزان فشار روی مثانه و اختلال موجود در آن را تشخیص داد. بیماران مبتلا به سندرم مثانه دردناک در هنگام پر بودن مثانه درد خواهند داشت و مثانه آن‌ها نیز گنجایش کمتر از حالت عادی دارد.
سیستوسکوپی
در این آزمایش پزشک با یک ابزار خاص داخل مثانه و مجاری ادرار را بررسی می‌کند. با این ابزار پزشک می‌تواند تمامی مشکلات دستگاه دفع ادرار را مشاهده کند و بیماری‌های مشابه سندرم IC/BPS را رد کند. اگر در طول معاینه، پزشک زخمی را در مثانه یا میزراه مشاهده کرد، از وجود سندروم مثانه دردناک در بیمار مطمئن‌تر خواهد شد. همچنین، با سیستوسکوپی می‌توان مشکلات دیگری مانند سنگ مثانه، تومور یا سرطان را نیز تشخیص داد.
تست‌های دیگر
هنگامی که پزشک منبع درد را پیدا کرد و تاحدودی مطمئن شد که علائم بیمار به سندرم مثانه دردناک مبتلاست، باید تست‌های دیگری انجام شود تا احتمال ابتلا به سایر بیماری‌های مشابه رد شود. مقاله مثانه بیش فعال (مثانه پرکار) چیست را بخوانید. این تست‌ها شامل موارد زیر است:
راه‌های درمان سندرم مثانه دردناک
همانند روند تشخیص، باید گفت هیچ راه درمان مشخصی و یکسانی برای درمان سندرم مثانه دردناک هنوز ارائه نشده است. پزشکان بر اساس علائم و شدت آن‌ها در بیماران، بهترین راه درمان را انتخاب می‌کنند. گاهی اوقات نیز روش‌های درمان مختلف به صورت ترکیبی انجام می‌شود. در واقع بیشتر درمان‌ها با هدف کنترل علائم و جلوگیری از تشدید آن‌ها انجام می‌شود. بنابراین نباید انتظار داشت همه درمان‌ها موفقیت آمیز باشند یا خیلی زود جواب دهند و علائم را به کلی برطرف کنند.
درمان سندرم مثانه دردناک فازها و مراحل مختلفی دارد که برای هر بیمار ممکن است تأثیر متفاوتی داشته باشد. برخی بیماران در همان فاز اول یا دوم نتیجه گرفته و به زندگی عادی خود باز می‌گردند. گاهی اوقات نیز ممکن است بیماران تمام روش‌ها را امتحان کنند و هنوز هم علائم بیماری را داشته باشند. با این حال شفاف بودن با پزشک در مورد سبک زندگی، سابقه پزشکی، رژیم غذایی و عادات روزانه می‌تواند کمک زیادی به روند فازهای مختلف درمانی بکند. در ادامه فازهای درمان سندرم مثانه دردناک را نام برده و شرح می‌دهیم.
- فاز اول: تغییر سبک زندگی
- فاز دوم: مصرف داروهای خاص
- فاز سوم: درمان نورومدولاسیون، از بین بردن زخم با سوزاندن یا تزریق
- فاز چهارم: مصرف داروی سیکلوسپورین
- فاز پنجم: جراحی
فاز اول: تغییر سبک زندگی
این روش به “رفتار درمانی” نیز مشهور است. در روش تغییر سبک زندگی شما باید عادات بخش‌های مختلف زندگی روزمره خود مانند تغذیه و میزان فعالیت خود را در جهت بهبود علائم بیماری خود بهبود ببخشید. در این مرحله پزشک متدهایی به شما معرفی می‌کند که با تمرین کردن آن‌ها می‌توانید علائم بیماری را کم رنگ‌تر کنید و به زندگی طبیعی خود بازگردید. معمولاً اکثر بیماران با ایجاد تغییر در سبک زندگی از علائم بیماری رها نمی‌شوند. اما تجربه نشان داده فاز اول درمان تأثیر خوبی روی بهبود علائم سندرم مثانه دردناک داشته است.
در این روش معمولاً پزشک به شما توصیه می‌کند مصرف مواد غذایی مشخصی را تا مدتی کنار بگذارید و به جای آن‌ها، میوه‌ها، غذاها و مایعاتی که به عملکرد بهتر مثانه کمک می‌کند را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. متدهای کاهش استرس و انجام تمرینات فیزیکی نیز در این مرحله کمک زیادی به کاهش شدت علائم بیماری می‌کند.
فاز دوم: مصرف داروهای خاص
در صورتی که فاز اول جواب ندهد یا پزشک بخواهد راه‌های درمان را به صورت ترکیبی برای بیمار پیش ببرد، داروهایی را که برای بهبود علائم سندرم مثانه دردناک مناسب است تجویز می‌کند. داروهای مختلفی برای این هدف وجود دارد که هم به صورت قرص و هم تزریق مستقیم استفاده می‌شود. البته که این داروها عوارض‌هایی نیز دارند که از خواب آلودگی تا معده درد متغیر است. برخی از داروهای مناسب برای این روش درمان، پنتوزان پولی سولفات (مصرف دهانی) و دی متیل سولفوکسید (تزریق داخل مثانه) است.
هرچند این داروها تأیید شده هستند. اما ممکن است برای برخی از بیماران عوارض شدیدی به همراه داشته باشند. در واقع پزشکان در این موارد سعی می‌کنند باتوجه به شرایط بدن بیمار، داروی مناسب را برای او تجویز کند. داروهای دیگری که برای درمان یا بهبود علائم سندرم مثانه دردناک توصیه می‌شود شامل هیدروکسیزین، هپارین و آمیتریپتیلاین است.
فاز سوم: درمان نورومدولاسیون، از بین بردن زخم با سوزاندن یا تزریق آن
در فاز سوم، روش‌های درمان کمی جدی‌تر می‌شوند. اگر پزشک در مرحله تشخیص، مشکلات عصبی یا اختلال در عملکرد اعصاب مثانه مشاهده کند، می‌تواند از روش نورومدولاسیون استفاده کند. این روش، درمانی نسبتاً جدید است که برای تحریک اعصاب و بهبود عملکرد آن‌ها استفاده می‌شود. در این درمان، بیمار باید به یک پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرده و مراحل درمان خود را بگذراند. نورومدولاسیون بیشتر برای بهبود بیماری‌های مربوط به اعصاب انجام می‌شود و در کمتر مواردی پزشکان از این روش برای بیماران سندرم مثانه دردناک کمک می‌گیرند.
اگر زخم در مثانه مشاهده شود، می‌توان آن را با سوزاندن ( با اشعه) یا تزریق آستروئید از بین برد. این روش درمان بیش از یک سال می‌تواند علائم سندرم مثانه دردناک را از بین ببرد. در صورت بازگشت زخم می‌توان این درمان را تکرار کرد.
اگر هیچ یک از روش‌های بالا جواب نداد، ممکن است تزریق مقداری بوتاکس و مواد خاص در دوزهای مشخص، مشکل درد مثانه را برطرف کند. این درمان نیز می‌تواند تکرار شود. اما بین هر تزریق باید بین ۶ تا ۹ ماه فاصله زمانی باشد.
فاز چهارم: مصرف داروی سیکلوسپورین
فاز چهارم ریسک بیشتری از سایر فازها دارد. معمولاً پزشکان سعی می‌کنند تجویز داروی سیکلوسپورین را در انتخاب‌های آخر خود قرار دهند. زیرا مصرف این دارو عوارض بسیار زیادی دارد. تضعیف سیستم ایمنی بدن یکی از مهم‌ترین عوارض این بیماری است که بدن را در معرض ابتلا به بیماری‌های مختلف قرار می‌دهد.
فاز پنجم: جراحی
جراحی آخرین گزینه برای درمان سندرم مثانه دردناک است. این راه بیشتر برای بیمارانی که علائم بسیار شدید دارند یا گنجایش مثانه آن‌ها به شدت کاهش یافته است، پیشنهاد کرد. در اکثر موارد بیماران مبتلا به این سندرم نیاز به جراحی نخواهند داشت و با سایر روش‌ها بهبود می‌یابند.
نکات پس از درمان
مهم‌ترین موضوعی که در درمان سندرم مثانه دردناک وجود دارد این است که همه بیماران به طور کامل درمان نمی‌شوند. گاهی برخی از افراد باید روش‌های درمانی را تا آخر عمر ادامه دهند تا بتوانند زندگی نرمال‌تری داشته باشند. همانطورکه گفتیم، این درمان‌ها بیشتر برای کنترل علائم بیماری انجام می‌شود. پس نمی‌توان انتظار داشت که با انجام هرکدام از فازهای درمان، این بیماری به طور کامل از بدن رخت ببندد و برود.
منبع:
https://www.urologyhealth.org/urologic-conditions/interstitial-cystitis