مثانه بیش فعال (مثانه پرکار) در واقع نام یک بیماری خاص نیست بلکه شامل گروهی از علائم و مشکلات ادراری است. شایع‌ترین علامت مثانه بیش فعال، نیاز ناگهانی، کنترل نشده یا فوری به ادرار کردن است. حتی در برخی مواقع ممکن است فرد کنترل ادرار را از دست بدهد. علامت دیگر نیاز پیاپی به ادرار کردن در طول روز و شب است. به طور کلی مثانه بیش فعال باعث می‌شود پی در پی و در فواصل زمانی کوتاه نیاز به ادرار کردن داشته باشید.
بی اختیاری ادرار، شرایطی است که فرد کنترل ادرار را از دست می‌دهد. بی اختیاری استرسی یکی از مشکلات شایع مثانه است. این بیماری با مثانه پرکار تفاوت دارد. افراد مبتلا به بی اختیاری استرسی، در هنگام عطسه کردن، خندیدن یا انجام سایر فعالیت‌های بدنی کنترل ادرار خود را از دست می‌دهند.
آمار شیوع مثانه بیش فعال
حدود ۳۰ درصد از مردان و ۴۰ درصد از زنان دارای علائم مثانه بیش فعال هستند. بسیاری از افرادی که دارای این مشکل هستند برای رفع این مشکل به دلایل مختلف مانند خجالت کشیدن به پزشک مراجعه نمی‌کنند. در واقع این افراد نمی‌دانند که چگونه مشکل خود را با پزشک در میان بگذارند یا فکر می‌کنند درمانی برای این مشکل وجود ندارد؛ اما در حقیقت روش‌های درمانی مختلفی برای حل این مشکل وجود دارد. اگر شما نیز جزو این دسته از افراد هستید کافی است تا با یک پزشک مجرب صحبت کنید.
مثانه بیش فعال چه تاثیری بر زندگی فرد می‌گذارد؟
مثانه بیش فعال می‌تواند روی مسائل کاری، زندگی اجتماعی، ورزش و خواب فرد تأثیر بگذارد. بدون درمان مناسب، علائم مثانه پرکار باعث می‌شود که در روز بارها به ادرار کردن نیاز داشته باشید. ممکن است با دوستان خود بیرون نروید و ترجیح بدهید در خانه بمانید زیرا نمی‌توانید از دست شویی دور باشید. در این شرایط بسیاری از افراد احساس تنهایی و انزوا می‌کنند.
مثانه بیش فعال ممکن است بر روابط با دوستان و خانواده تأثیر بگذارد. این مشکل حتی می‌تواند خواب و روابط زناشویی را نیز مختل کند. خواب منقطع در شب می‌تواند باعث خستگی و افسردگی فرد شود. علاوه بر این درصورت بی اختیار ادرار امکان بروز مشکلات پوستی یا عفونت نیز وجود خواهد داشت.
اگر علائم مثانه بیش فعال را دارید، اجازه ندهید این مشکل بر زندگی شما تأثیر بگذارد. زیرا این مشکل کاملاً قابل کنترل است. تنها کاری که باید انجام بدهید مراجع به یک پزشک با تجربه است.
حقایقی درباره مثانه بیش فعال
- مثانه پر کار ربطی به بالارفتن سن ندارد
- مثانه بیش فعال فقط مسئله زنان نیست
- مثانه بیش فعال فقط مربوط به پروستات نیست
- مثانه بیش فعال ربطی به شغل و فعالیت کاری شما ندارد
- جراحی تنها راه درمان مثانه پرکار نیست
- روش‌های درمانی مختلفی برای کمک به کنترل علائم مثانه بیش فعال وجود دارد
- حتی برای علائم کوچک مثانه پرکار نیز راه حل‌های مناسبی وجود دارد.
علائم مثانه بیش فعال
نیاز فوری: علائم اصلی مثانه پرکار، شامل نیاز شدید، ناگهانی و غیر قابل چشم پوشی به ادرار کردن است. این نیاز شدید به گونه‌ای است که فکر می‌کنید اگر فوراً به دستشویی نرسید، کنترل ادرار را از دست خواهید داد. این نیاز شدید می‌تواند به بی اختیاری تبدیل شود یا نشود.
اگر مثانه بیش فعال دارید ممکن است بی اختیاری فوریتی داشته باشید؛ یعنی ممکن است در هنگام نیاز شدید و فوری به دستشویی رفتن، اختیار ادرار را از دست بدهید. این نوع از بی اختیاری با بی اختیاری استرسی متفاوت است.
تکرر ادرار یک نشانه مثانه بیش فعال است. شاید در طول روز لازم باشد بارها به دستشویی بروید. تعداد دفعات تکرر ادرار در افراد متفاوت است. بسیاری از متخصصین معتقدند ادرار کردن بیش از ۸ بار در ۲۴ ساعت نشانه تکرر ادرار است.
مثانه بیش فعال باعث می‌شود موقع خواب نیز نیاز شدید به ادرار کردن داشته باشید. بیدار شدن بیش از یک بار در شب برای رفتن به دستشویی می‌تواند یکی از علائم مثانه بیش فعال باشد.
علل پرکار شدن مثانه
عملکرد طبیعی دستگاه ادراری و دلایل پرکار شدن مثانه
دستگاه ادراری، یکی از سیستم‌های مهم بدن ماست که باعث دفع مایعات زائد (ادرار) از بدن می‌شود. این دستگاه شامل اندام‌هایی است که در تولید، ذخیره و خارج سازی ادرار نقش دارند:
- کلیه‌ها: دو ارگان لوبیایی شکل که باعث دفع مواد زائد از خون و تولید ادرار می‌شوند.
- میزنای: دو لوله نازک که ادرار را از کلیه به مثانه می‌برند.
- مثانه: یک کیسه ماهیچه‌ای بادکنک مانند که ادرار را تا زمان تخلیه در خود ذخیره می‌کند
- میز راه: لوله‌ای که ادرار را از مثانه به خارج از بدن منتقل می‌کند. دریچه‌ای به نام اسفنکتر در این لوله وجود دارد که خروج ادرار را کنترل می‌کند.
به طور طبیعی، هنگامی که مثانه پر باشد، مغز به مثانه سیگنال می‌دهد. سپس ماهیچه‌های مثانه منقبض می‌شوند و اسفنکتر باز می‌شود تا ادرار از بدن دفع شود. زمانی که مثانه خالی شد، به حالت ریلکس باز می‌گردد.
اگر مثانه سالم باشد، سیگنال‌های در مغز ایجاد می‌شوند که به فرد می‌فهمانند مثانه پر شده یا در حال پرشدن است؛ اما می‌تواند صبر کند تا به دستشویی برسد. در صورت وجود مثانه بیش فعال، فرد احساس ناگهانی و فوری برای رفتن به دستشویی خواهد داشت؛ حتی اگر مثانه به طور کامل پر نشده باشد.
در واقع اگر سیگنال‌های عصبی بین مثانه و مغز به درستی کار نکنند، مثانه بیش فعال خواهد شد. به این ترتیب این سیگنال‌های اشتباه باعث تخلیه مثانه حتی پیش از پر شدن آن می‌شوند. همچنین پر کار بودن عضلات مثانه نیز می‌تواند عامل دیگری باشد. در این صورت عضلات قبل از پر شدن کامل مثانه منقبض می‌شوند. این اتفاق به نوبه خود می‌تواند یک نیاز ناگهانی و شدید را به ادرار کردن ایجاد کند.
عواملی که خطر ابتلا به مثانه بیش فعال را افزایش می‌دهند
- اختلالات عصبی یا آسیب به سیگنال‌های بین مغز و مثانه
- تغییرات هورمونی
- ضعف یا اسپاسم عضلات لگنی
- عفونت ادراری
- عوارض جانبی داروها
- بیماری‌هایی که بر مغز و نخاع تأثیر می‌گذارند مانند سکته مغزی
افرادی که دارای این پیش زمینه‌ها هستند و علائم مثانه بیش فعال را نشان می‌دهند می‌توانند با مراجعه به پزشک از بروز مشکلات بیشتری جلوگیری کنند.
تشخیص مثانه بیش فعال
پزشکان بر اساس علائم و سوابق پزشکی فرد می‌توانند وجود مثانه بیش فعال را تشخیص دهند. یک پزشک متخصص ارولوژی باتجربه می‌تواند به راحتی این مشکل را تشخیص داده و درمان کند. بعضی از متخصصین ارولوژی به طور خاص به در درمان بی اختیاری و مثانه بیش فعال می‌پردازند و به همین دلیل، تخصص و تجربه زیادی دارند.
تاریخچه پزشکی
پزشک معالج با بررسی تاریخچه پزشکی و وضعیت سلامتی شما، کار خود را شروع خواهد کرد. در این زمان شما باید اطلاعات کافی در مورد علائم، مدت زمان بروز این علائم و تأثیر آن‌ها بر زندگی خود را در اختیار پزشک قرار دهید. همچنین پزشک به بررسی داروهای مصرفی و نوع رژیم غذایی شما خواهد پرداخت.
معاینه بدنی
در مرحله بعدی، پزشک از معاینه بدنی برای تشخیص علل بروز علائم استفاده خواهد کرد. در معاینه بدنی قسمت تحتانی شکم، اطراف لگن و اطراف مثانه توسط پزشک معاینه خواهد شد.
ثبت فعالیت مثانه
ممکن است از شما خواسته شود که برای بررسی فعالیت مثانه، اطلاعات بیشتری در اختیار پزشک قرار دهید. در این مدت زمان شما باید تعداد زمان‌هایی که ادرار می‌کنید یا کنترل ادرار خود را از دست می‌دهید، ثبت نمایید. به این ترتیب پزشک می‌تواند اطلاعات مهمی از وضعیت فعالیت مثانه به دست آورد. ثبت فعالیت مثانه توسط شما به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد:
- چه زمانی و چه مقدار ادرار می‌کنید
- هر چند وقت یکبار احساس ادرار فوری دارید
- چه زمانی و چه مقدار بی اختیاری ادرار دارید
شما می‌توانید قبل از مراجعه به پزشک این اطلاعات را به همراه میزان مایعات مصرفی در روز ثبت کنید. به این ترتیب در مراجعه اول به پزشک کمک می‌کنید تا برای درمان شما اطلاعات بیشتری در اختیار داشته باشد.
تست‌های دیگر
- آزمایش ادرار
- اسکن مثانه و سونوگرافی: برای تشخیص ادرار باقی مانده در مثانه بعد از دستشویی
- آزمایش‌های بیشتر مانند سیستوسکوپی
درمان مثانه بیش فعال
روش‌های زیادی برای درمان مثانه بیش فعال یا مثانه پر کار وجود دارد. ممکن است برای افراد مختلف از یک روش درمانی خاص یا چند روش درمانی به صورت همزمان کمک گرفته شود. پزشک معالج می‌تواند در مورد روش‌های درمانی مختلف با شما صحبت کند. درمان مثانه بیش فعال به طور کلی شامل موارد زیر است:
- تغییر سبک زندگی
- استفاده از دارو
- تزریق بوتاکس به مثانه
- تحریک اعصاب (محیطی و مرکزی)
- عمل جراحی
برای آگاهی بیشتر از تغییر سبک زندگی و روش های درمان، مقاله ی راه‌های درمان مثانه بیش فعال را مطالعه کنید.