مجرا یک لوله نازک و باریک است که ادرار را از مثانه به بیرون بدن انتقال می دهد و در مردان علاوه بر این مسیر خروج مایع منی در حین انزال نیز می‌باشد.
در زنان طول مجرا بسیار کوتاه تر از مردان است و کمتر در معرض تنگی و آسیب قرار می گیرد.
طول مجرا در خانمها تقریباً ۴ سانتی متر و در مردان تقریباً ۲۵ تا ۲۰ سانتیمتر می باشد
در مردان مجرا به دو بخش مجرای خلفی و قدامی تقسیم می شود.
مجرای خلفی خود دو بخش دارد:
- مجرای‌پروستاتیک: تقریبا ۳ الی ۴ سانتی متر طول دارد و از سوراخ خروجی گردن مثانه تا انتهای آپکس پروستات امتداد دارد. مجاری انزالی دو طرف به داخل آن باز می شود .
- مجرای مامبرانو: کوتاهترین بخش بوده و فقط یک سانتی متر طول دارد از طرفی نازکترین قسمت مجرا می‌باشد.
این بخش مجرا به طور طبیعی در عکس رنگی، بصورت باریک و تنگ به شکل نوک منقار پرنده دیده می شود .
مجرای قدامی:
طولانی ترین قسمت مجرا بوده و حدود ۲۰ الی ۱۵ سانتی متر طول دارد و از سطح زیرین عضلات کف لگن(دیافراگم یوروژنیتال) تا خروجی نوک مجرا در انتهای آلت امتداد دارد.
مجرای قدامی نیز از دو بخش تشکیل شده است :
- مجرا بولبار: قسمت ابتدایی و گشاد مجرا بوده و غدد بولبویورترال که ترشحات طبیعی مجرا را تولید می‌کنند، به داخل آن باز می‌شوند. این بخش بین ساک بیضه تا مقعد قرار دارد .
- مجرای پنایل(التی): طولانی ترین بخش مجرا که از سطح زیرین آلت تناسلی عبور می کند.
علل تنگی مجرا:
مردان به دلیل طویل بودن مجرا بیشتر مستعد بیماری و آسیب های مجرا می باشند. به همین علت تنگی مجرا در مردان بیشتر است .
تنگی در هر قسمت، از خروجی گردن مثانه تا نوک مه آتوس خروجی مجرا، می تواند اتفاق بیافتد.
به طور کلی علل آن عبارتند از:
- تروما یا اسییب مجرا بدنبال تصادف یا ضربه یا شکستگی استخوان های لگن
- هرگونه دستکاری مجرا مثل سوندگذاری
- عفونت های مقاربتی مثل سوزاک
- بدنبال جراحی های پروستات
- سقوط از ارتفاع به طور مستقیم بر روی کف لگنتنگی مجرای خلفی اغلب به دنبال تصادف و شکستگی لگن اتفاق می‌افتد. این آسیب ها منجر به پارگی کامل مجرا در قسمت مامبرانو شده و به تنگی شدید ختم میشود.
تنگی مجرای‌قدامی اغلب به دنبال آسیب‌های زینی‌شکل مثل سقوط از ارتفاع بر روی کف لگن و آسیب مستقیم به آلت و سوند گذاری اتفاق می‌افتد.
علائم تنگی مجرا :
- کاهش قطر جریان ادرار و باریک شدن آن
- پخش شدن جریان ادرار
- درد موقع ادرار کردن
- وجود خون در ادرار
- وجود خون در مایع منی
- بی اختیاری ادرار
- عفونت ادراری در مردان روش های تشخیص:
روش های تشخیص
- معاینه بالینی
- رتروگرید یورتروگرام(RUG)یا عکس رنگی از مجرای ادرار:
در این روش تعداد تنگی، محل آن، طول تنگی و شدت آن قابل ارزیابی است.
در این روش ماده حاجب از نوک مجرا به داخل مجرا تزریق شده و همزمان عکسبرداری با اشعه X انجام میشود.
- سیتواورتروسکوپی: توسط پزشک داخل مجرا تا محل تنگی به دقت با آندوسکوپ دیده می شود. این روش به صورت سرپایی قابل انجام بوده و به پزشک در انتخاب نوع درمان کمک می کند .
درمان
براساس طول تنگی و شدت آن، درمان های متفاوتی وجود دارد که عبارتند از:
- فراخ سازی یا دیلا تاسیون (Dilation): گشاد کردن تدریجی محل تنگی با ابزارهای مخصوص توسط پزشک
- برش محل تنگی یا یورتروتومی(Urethrotomy):
بریدن تنگی با لیزر یا یورتروتوم مخصوص، زیر دید مستقیم اندوسکوپ. - جراحی باز: در تنگی های شدید بدنبال پارگی کامل مجرا یا تنگی های عود شونده، جراحی باز و برداشتن قطعه تنگ و پیوند زدن مجدد دو انتهای سالم مجرا به همدیگر، توصیه میشود.
- استنت‌های مجرا: در بیمارانی که امکان جراحی وجود ندارد یا امروزه استفاده از استنهای مخصوص برای تنگی مجرای قدامی عود شونده که به منظور جلوگیری از عود تنگی و ترمیم مناسب محل ان از این موارد استفاده میشود.(این عمل توسط دکتر نیرومند انجام میشود)