چگونه از سنگ کلیه جلوگیری کنیم؟

چگونه از سنگ کلیه جلوگیری کنیم؟

سنگ‌ کلیه، رسوبات سختی هستند که اغلب به علت بالا رفتن غلظت املاح و نمک در ادرار به وجود می‌آیند. ایجاد این سنگ‌ها علل متنوعی دارد و ممکن است در هر جای دستگاه ادراری از کلیه تا مثانه دیده شوند. اگرچه حرکت سنگ‌های کلیوی دردناک است، اما در صورت تشخیص به‌موقع، باعث آسیب دائمی به بدن نمی‌شود. اگر کسی در معرض خطر تولید سنگ‌های کلیوی باشد، پزشک متخصص اورولوژی می‌تواند راه‌هایی را برای پیشگیری از سنگ کلیه به او توصیه کند.در این مقاله به موصوع چگونه از سنگ کلیه جلوگیری کنیم خواهیم پرداخت. در ادامه با ما همراه باشید.

مصرف کافی آب برای جلوگیری از سنگ کلیه

بهترین راه برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه، نوشیدن زیاد آب است. در صورتی که به اندازه کافی آب ننوشید، میزان خروجی ادرار شما نیز کم خواهد بود. کم بودن میزان ادرار به این معناست که ادرار شما غلیظ تر خواهد شد و احتمالاً نمک ادرار که سبب تشکیل سنگ کلیه است، کمتر حل می شود.

نوشیدن لیموناد و آب پرتقال نیز راهکار خوبی است. هر دو نوشیدنی حاوی سیترات هستند که می تواند از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کند.

سعی کنید روزانه در حدود هشت لیوان مایعات بنوشید، یا به حدی بنوشید که برای ایجاد دو لیتر ادرار در روز کافی باشد. در صورتی که زیاد ورزش یا تعریق می کنید، یا سابقه تشکیل سنگ سیستین دارید، مطمئنا به مایعات بیشتری در طول روز نیاز دارید.

می توانید با دیدن رنگ ادرار خود متوجه شوید که میزان مایعات دریافتی کافی بوده یا خیر، رنگ ادرار باید روشن یا زرد کمرنگ باشد. در صورتی که ادرار شما تیره است، باید مایعات بیشتری بنوشید.

مصرف سدیم کم تر برای جلوگیری از سنگ کلیه

سدیم یا نمک می تواند باعث احتباس آب شده و منجر به کم آبی بدن شود. بزرگسالان باید در نظر داشته باشند که مصرف نمک خود را زیر ۲۳۰۰ میلی گرم روزانه یا معادل یک قاشق چایخوری حفظ کنند.

مثال های غذاهای پر نمک شامل موارد زیر می باشد :

• گوشت های دودی یا فرآوری شده
• بیشتر وعده های غذایی آماده یا بسته بندی شده
• چیپس سیب زمینی
• بیشتر سوپ های کنسروی
• بیشتر نودل های آماده پخت و چاشنی ها
• غذاهای حاوی انواع دیگر سدیم شامل سدیم بی کربنات ، دی سدیم فسفات ، مونوسدیم گلوتامات ، پودر خمیر مایه ( بیکینگ پودر) ، نیتریت ها و سدیم نیترات

مصرف پروتئین حیوانی کم تر

غذاهای سرشار از پروتئین حیوانی، اسیدی هستند و ممکن است موجب افزایش اسید ادرار شوند. بالا بودن میزان اسید ادرار می تواند منجر به ایجاد سنگ کلیه اسید اوریک و سنگ کلیه اگزالات کلسیم شود.

شما باید سعی کنید موارد زیر را محدود کنید یا از مصرف آنها اجتناب کنید:

• گوشت گاو
• مرغ
• ماهی
• گوشت خوک

خودداری از مصرف مکمل های ویتامین C

مصرف مکمل ویتامین C (اسید اسکوربیک) به ویژه در آقایان می تواند سبب تشکیل سنگ کلیه شود.

طبق یک مطالعه معتبر صورت گرفته در سال ۲۰۱۳، در آقایانی که مقدار زیادی مکمل ویتامین C مصرف کرده اند، خطر تشکیل سنگ کلیه دو برابر شده است. البته محققان معتقدند که ویتامین C موجود در مواد غذایی خطر مشابهی را به دنبال ندارد.

مصرف دارو های گیاهی

Chanca Piedra، یک داروی محبوب گیاهی برای رفع سنگ کلیه است که همچنین به عنوان “سنگ شکن” نیز شناخته می شود. افراد بر این باورند که این گیاه به جلوگیری از تشکیل سنگ های اگزالات کلسیم کمک می کند. همچنین معتقدند که مصرف این گیاه، اندازه سنگ های موجود را نیز کاهش می دهد.

از داروهای گیاهی با احتیاط استفاده کنید. در مورد فواید علمی پیشگیری یا درمان سنگ کلیه آنها هنوز به صورت کامل تحقیق نشده است، بنابراین میزان دوز مصرفی آنها نیز همچنان ناشناخته است.

میوه و سبزیجات

میوه ها و سبزیجات می توانند اثرات ضد سنگ سازی داشته باشند. این غذاها به دلیل داشتن مقادیر زیادی آب، پتاسیم، منیزیوم و مقادیر کم کلرید سدیم و قدرت قلیایی کردن بالا به خاطر بی کربنات و سیترات بالا  نقش به سزایی در کاهش سنگ سازی دارد.

شیر و محصولات لبنی

محدود کردن کلسیم رژیم غذایی در بیماران با ریسک بالای سنگ کلیه توصیه نمی شود. رژیم کم کلسیم نه تنها منجر به کاهش کلسیم ادرار نمی شود بلکه باعث افزایش اگزالات ادرار نیز می شود لذا به این افراد توصیه به استفاده از شیر و لبنیات در حد معمول می شود.

کاهش وزن

اگرچه نقش وزن بدن، شاخص توده بدن (BMI) و ترکیبات بدن در ایجاد سنگ هنوز مورد بحث است ولی مطالعات بزرگ نشان می دهند که با افزایش وزن بدن، شاخص توده بدن (BMI) و دور مچ دست، خطر تولید سنگ کلیه هم افزایش می یابد. جنس سنگ در این گروه از افراد نسبت به عموم مردم متفاوت بوده و بجای سنگ های کلسیمی، شیوع سنگ های اسید اوریکی بیشتر می باشد.

جلوگیری از سنگ کلیه با ورزش

مطالعاتی که اثر ورزش بر روی کاهش بروز سنگ را نشان دهند کم می باشد. از طرف دیگر شواهد قابل توجهی نشان می دهد که بین بی حرکتی و در بستر ماندن و خطر بالای بروز سنگ کلیه ارتباط وجود دارد. در کل ورزش باعث کنترل فشار خون، افزایش جریان خون کلیه، کاهش التهابات، و بهبود حساسیت به انسولین می شود. در کل برآیند مطالعات به این سمت است که ورزش در کاهش بروز سنگ مؤثر است.

مصرف مرکبات خود را افزایش دهید

مرکبات و آب آنها به دلیل وجود سیترات طبیعی در کاهش و جلوگیری از تشکیل سنگ ها کمک می کند. منابع خوب مرکبات شامل لیمو و پرتقال است.

سنگ های مزمن کلیه اغلب با سیترات پتاسیم درمان می شوند، اما بررسی ها نشان داده اند لیموناد و سایر میوه ها و آب میوه های حاوی مرکبات طبیعی همان مزایای درمان با سیترات پتاسیم را در پیشگیری از سنگ کلیه دارند. اما مراقب وضعیت قند خود باشید، زیرا این امر می تواند خطر سنگ کلیه را افزایش دهد.

در عوض، لیموناد فاقد شکر را خریداری کنید، یا با مخلوط لیموترش یا آب لیمو با آب و استفاده از یک جایگزین قند، خودتان لیموناد تهیه کنید. لیموناد و آب پرتقال نیز گزینه های خوبی هستند. هر دو حاوی سیترات می باشند که ممکن است از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کنند.

نوشابه نخورید تا سنگ کلیه نگیرید

از مصرف نوشیدنی های کولا خودداری کنید. کولا از نظر فسفات سرشار از مواد شیمیایی دیگر است که می تواند باعث ایجاد سنگ کلیه شود.

میزان مصرف قند اضافه شده را کاهش دهید

قندهای اضافه شده، قند و شربت هایی هستند که به غذاها و نوشیدنی های فرآوری شده اضافه می شوند. ساکارز و فروکتوز اضافه شده ممکن است خطر سنگ کلیه را افزایش دهد. به مقدار قندی که می خورید، در غذاهای فرآوری شده مانند کیک، میوه، نوشابه و آب میوه ها توجه داشته باشید.

نامهای دیگر شکر اضافه شده رایج عبارتند از:

• عسل
• شهد آگاو
• شربت ذرت
• شکر نیشکر
• فروکتوز تبلور یافته
• شربت برنج قهوه ای

مصرف غذاهای غنی از اگزالات همراه با کلسیم

اُگزالات (Oxalate) در خوراکی‌های بسیاری از جمله میوه‌ها و سبزی‌ها، آجیل و و انواع مغزها، غلات، حبوبات و حتی شکلات و چای وجود دارد. خوراکی‌هایی از قبیل بادام زمینی، ریواس، اسفناج، انواع چغندر، شکلات و سیب زمینی شیرین منابع غنی اگزالات هستند.

مصرف متعادل این خوراکی‌ها ممکن است برای افراد مبتلا به سنگ‌های اُگزالات-کلسیم که شایع‌ترین نوع سنگ کلیه است، مفید باشد.

باور غلطی وجود دارد مبنی بر اینکه با حذف غذاهای حاوی اُگزالات احتمال ابتلا به سنگ کلیه کاهش می‌یابد. اگرچه این نکته در تئوری درست به نظر می‌رسد، اما درمان مناسبی برای سنگ کلیه نیست. سنگ کلیه اغلب از ترکیب کلسیم و اُگزالات هنگام تولید ادرار در کلیه‌ها ایجاد می‌شوند.

غذاها و نوشیدنی‌های حاوی اُگزالات را همراه با خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های حاوی کلسیم مصرف کنید. با این کار احتمال ترکیب این دو ماده در شکم و روده‌ها، پیش از اینکه به کلیه‌ها برسند، بیشتر می‌شود و در نتیجه احتمال ایجاد سنگ کلیه کاهش می‌یابد.

کاهش مصرف الکل

الکل باعث می شود سلولها ضمن اجتناب از جذب مایعات ، میزان خروجی مایعات را افزایش داده و منجر به کم آبی بدن شوند.

اجتناب از مصرف زیاد کافئین

کافئین سوخت و ساز بدن را سرعت می بخشد و می تواند باعث کمبود آب بدن شود. بیشترین حد توصیه شده برای بزرگسالان روزانه ۴۰۰ میلی گرم کافئین میباشد که معادل حدود ۴ فنجان قهوه است.

یادآوری این نکته حائز اهمیت است که برخی از نوشابه ها ، شکلات ها ، چای ها و نوشیدنی های انرژی زا حاوی کافئین هستند.

از نوشیدن نوشیدنی های شیرین اجتناب کنید

نوشیدنی های شیرین شده ، به ویژه نوشیدنی های حاوی شربت ذرت با فروکتوز بالا ، با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه در ارتباط هستند.

افزایش مصرف سیتریک اسید

حدود ۶۰ درصد از افراد مبتلا به سنگ کلیه دچار هیپوسیتراتوری یا اسید سیتریک پایین نیز هستند.

منابع خوب اسید سیتریک شامل موارد زیر می باشد :

• یک لیوان کوچک آب لیمو بدون شکر و حل نشده در آب
• یک لیوان کوچک آب پرتقال
• یک لیوان کوچک آب هندوانه یا انبه

مراقب مصرف غذاهای غنی از اسید باشید

ادرار بسیار اسیدی می تواند خطر سنگ کلیه را افزایش داده و عبور سنگ ها را دردناک تر کند.

مقادیر زیاد اسید در ادرار ، کلیه ها را ترغیب به جذب مجدد سیترات ، به جای دفع آن میکنند. سیترات ترکیبی است که برای کمک به بیرون ریختن سنگهای کلسیم و جلوگیری از رشد آنها موثر است.

غذاهایی که دارای اسید زیادی می باشند شامل موارد زیر هستند :

• گوشت قرمز و گوشت خوک
• گوشت ماکیان
• بیشتر انواع ماهی ها
• بیشتر پنیر ها
• تخم مرغ و تخم سایر ماکیان

لازم نیست از مصرف غذاهای پر اسید به طور کامل پرهیز شود زیرا آنها می توانند منبع خوبی برای پروتئین باشند. با این وجود ، فرد در صورت تجربه مکرر سنگ کلیه ، باید میزان مصرف این مواد غذایی را بررسی و محدود کند.

نوشیدن آب انار

انار اغلب برای درمان شرایطی مانند اولسرها و اسهال استفاده می شود و به واسطه خواص آنتی اکسیدانی خود ممکن است در درمان سنگ های کلیه نیز مفید باشد.

آنتی اکسیدان ها به پیشگیری و کاهش استرس اکسیداتیو کمک می کنند که با تشکیل سنگ های کلیه پیوند خورده است. استرس اکسیداتیو زمانی رخ می دهد که میزان بیش از حد از رادیکال های آزاد، مولکول هایی با تعداد نامساوی از الکترون ها، وجود دارند. زمانی که آنتی اکسیدان ها در تماس با رادیکال های آزاد قرار می گیرند به آنها یک الکترون داده و موجب پایدار شدن آنها و کاهش استرس اکسیداتیو می شوند.

ظرفیت آنتی اکسیدانی آب انار دو تا سه برابر بیشتر از چای سبز است و آنالیزی در سال ۲۰۱۱ نشان داد بزرگسالانی که ابتلا به سنگ کلیه را گزارش کرده بودند، سطوح آنتی اکسیدان ها در سرم خون آنها ۸ تا ۱۱ درصد کمتر بود. این نشان می دهد که آنتی اکسیدان ها ممکن است به پیشگیری از تشکیل سنگ های کلیه کمک کنند.

طی مطالعه ای که در سال ۲۰۱۴ در نشریه Urolithiasis منتشر شد، بیمارانی با سنگ های کلیه عود کننده به مدت سه ماه ۱,۰۰۰ میلی گرم عصاره انار در روز دریافت کردند. سپس، پژوهشگران ادرار شرکت کنندگان را آنالیز کرده و دریافتند مصرف عصاره انار به کاهش تراکم اگزالات کلسیم در ادرار منجر شده است. همچنین، آنها کاهش در استرس اکسیداتیو را شاهد بودند.

بنابر مقاله ای که در سال ۲۰۰۸ در نشریه Alternative Medicine Review منتشر شد، مطالعات نشان داده اند که آب انار هیچ اثر سمی بر انسان ندارد. اما این نوشیدنی می تواند با برخی داروها مانند رقیق کننده خون وارفارین یا مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین تعامل داشته باشد، از این رو، پیش از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید.

بررسی داروهای معده

آنت ‌اسیدهای متداول حاوی مقادیر زیادی کلسیم می‌باشند. اگر آنتی اسید مصرف می‌کنید و سنگ کلیه کلسیمی دارید حتما به بروشور داخل جعبه آنتی اسید جهت اطلاع یافتن از ترکیبات آن مراجعه کنید. اگر آنتی اسید مصرفی شما دارای کلسیم است از آنتی اسید دیگری استفاده نمایید.

مصرف منیزیم و ویتامین B6

پژوهشگران سوئدی به این نتیجه دست یافته‌اند که مصرف منیزیم به عنوان مکمل غذایی، احتمال ایجاد سنگ کلیه را تا ۹۰ ٪ کاهش می‌دهد. دانشمندان تصور می‌کنند منیزیم به این دلیل مؤثر است که قادر است مانند کلسیم با اگزالات ترکیب شود. اما برخلاف کلسیم، احتمال تشکیل سنگ در نتیجه ترکیب منیزیم با اگزالات کم است. به علاوه ویتامین B6 موجب کاهش مقدار اگزالات در ادرار می‌شود. در یک تحقیق با مصرف ۱۰ میلی‌گرم ویتامین B6 مقدار اگزالات ادرار کاهش یافت.

مصرف غذاهای سرشار از ویتامین A

صرف نظر از نوع سنگ کلیه، مصرف ویتامین A جهت حفظ شکل مسیرهای عبور ادرار و جلوگیری از تشکیل مجدد سنگ ضروری است. مصرف روزانه ۵۰۰۰ واحد (بر حسب واحد بین المللی) ویتامین A الزامی است. مصرف این مقدار ویتامین A به هیچ وجه دشوار نیست.

به عنوان مثال ½ پیمانه سیب زمینی شیرین کنسرو شده حاوی ۷۹۸۲ واحد ویتامین A است. همین مقدار هویج حاوی ۱۰۰۵۵ واحد ویتامین A است. از دیگر غذاهایی که از نظر ویتامین A غنی‌اند می‌توان از زرد آلو، کلم بروکلی، طالبی، کدو تنبل، کدو مسما (یا کدو رشتی) و جگر نام برد. (البته شایان ذکر است که هرگز نباید ویتامین A را خودسرانه و بدون نظر پزشک مصرف کرد. زیرا مقدار زیاد آن سمی است.)

از مصرف زیاد ویتامین D خودداری کنید

مصرف زیاد ویتامین D موجب افزایش کلسیم در تمام بدن می‌شود. لذا مصرف بیش از ۴۰۰ واحد مجاز نیست.