سرطان بیضه چیست؟
سرطان بیضه چیست؟
بیماری سرطان زمانی آغاز می شود که سلول ها شروع به رشد غیر عادی می کنند و تقسیم سلولی از کنترل خارج می شود. سلول ها در هر نقطه ای از بدن می توانند به سمت سرطانی شدن پیش بروند و حتی به سایر نقاط بدن گسترش یابند. معمولا نام انواع سرطان را از نوع سلول ها یا ناحیه رخ دادن آن بر می دارند. به وجود تومور و سلول های سرطانی در بیضه، سرطان بیضه می گویند. برای درک بهتر بیماری ابتدا باید از ساختار و عملکرد طبیعی بیضه ها اطلاع داشته باشید. با ما همراه باشید تا با سرطان بیضه بیشتر آشنا شویم.
در مورد بیضه چقدر میدانیم؟
بیضه ها عضوی از سیستم تولید مثلی در مردان هستند. این دو اندام هرکدام به طور معمولی در یک مرد بالغ کمی کوچکتر از یک توپ گلف هستند و درون کیسه ای از جنس پوست بدن که اسکروتوم یا کیسه بیضه نامیده می شود در قسمت قاعده آلت تناسلی آویزان هستند.
بیضه ها دو عملکرد اصلی دارند:
• هورمون های مردانه (آندروژن) مانند تستوسترون را ترشح می کند.
• تولید اسپرم (سلول جنسی مردانه که برای بارداری باید با تخمک لقاح یابد)
اسپرم ها پس از ساخته شدن در لوله های طویل و نخ مانند در داخل بیضه ها (لوله اسپرم ساز) به یک لوله در پشت بیضه به نام اپیدیدیم می روند تا باقی مراحل بلوغ و ذخیره سازی را طی کنند. در هنگام انزال، اسپرم های درون اپیدیدیم از طریق واز دفران (لوله خروجی بیضه، میان اپیدیدیم و مجرای انزل) به سمت غدد سمینال وزیکال می روند تا در آنجا با ترشحات این غده و سایر غدد (مانند پروستات) ترکیب شوند و مایع منی را ایجاد کنند. سپس این مایع وارد میزراه می شود و ازین طریق از بدن خارج می شود.
انواع سرطان بیضه
بیضه ها از انواع مختلفی از سلول ها تشکیل شده اند که هر کدام از آن ها می توانند به یک یا چند نوع از سرطان مبتلا شوند. اطلاع از نوع سلولی که در آن فرآیند سرطانی شدن آغاز شده و اینکه چه نوع سرطانی است از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که نحوه درمان آنها متفاوت است. پزشکان می توانند با مشاهده نمونه ای از سلول ها زیر میکروسکوپ نوع سرطان بیضه را تشخیص دهند.
تومور سلول های زایا (Germ cell tumor)
بیش از ٩٠ درصد از سرطان بیضه در سلول های زایا (GCT) آغاز می شود. این سلول ها، سلول های سازنده اسپرم عمدتاً به دو نوع اصلی تقسیم می شوند: سمینوم و غیر سمینوم. هستند. تومور سلول های زایا میزان شیوع این دو نوع تقریباً برابر است و به یک اندازه رخ می دهند و حتی بسیاری از سرطان های بیضه شامل هر دو نوع سمینوم و غیر سمینوم می شوند. در موارد این چنینی که تومور سلول های زایا از هر دو نوع است روش درمان، همانند روش غیر سمینوم است چرا که به شیوه مشابه رشد و گسترش می یابد.
سمینوم
تمایل به رشد و گسترش در سمینوم ها نسبت به غیر سمینوم ها کمتر است. تومورهای سمینوم خود به دو نوع اصلی کلاسیک (تیپیکال) و یا اسپرماتوسیت تقسیم می شوند.
• سمینوم کلاسیک : بیش از ٩۵ درصد سمینوم ها را شامل می شود و اغلب در مردان بین ٢۵ تا ۴۵ سال رخ می دهد.
• سمینوم اسپرماتوسیت : این نوع نادر بیشتر در سالمندان مشاهده می شود. (میانگین سن افراد مبتلا ۶۵ سال است) تمایل به رشد و گسترش به سایر نقاط بدن (متاستاز) در تومورهای اسپرماتوسیت نسبت به تومور کلاسیک بیشتر است.
برخی از سمینوم ها می توانند سطح هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی HCG را افزایش دهند. HCG را می توان با یک آزمایش خون ساده بررسی کرد و به عنوان یک تشخیص دهنده تومور برای انواع خاصی از سرطان بیضه در نظر گرفت. همچنین می توان از این شاخص برای اطمینان از تشخیص و میزان پاسخ بیمار به درمان نیز بهره گرفت.
غیر سمینوم
این نوع از تومور سلول های زایا (ژرم) معمولاً در مردانی که در اواخر دوره نوجوانی تا اوایل دهه ٣٠ زندگی قرار دارند اتفاق می افتد. ۴ نوع اصلی تومورهای غیر سمینوم عبارتند از: کارسینومای جنینی، کارسینومای کیسه زرده، کوریوکارسینوما و تراتوم. البته بیشتر تومورها ترکیبی از انواع مختلف موارد ذکر شده هستند حتی گاهی اوقات با تومور سلول های سمینوم همراه می شوند اما در روش درمانی آنها اغلب تغییری ایجاد نمی کند.
کارسینومای جنینی :
این سلول های سرطانی در حدود ۴٠ درصد از تومورهای بیضه یافت می شود اما به طور انحصاری ٣ تا ۴ درصد اوقات اتفاق می افتد. دلیل نام گذاری این نوع سلول ها
این است که در هنگام مشاهده در زیر میکروسکوپ به شکل بافت های اولیه جنینی قابل رویت هستند. این نوع از تومور غیر سمینوم تمایل به رشد سریع و گسترش و نفوذ به بافت های خارج بیضه را دارد. برای تشخیص کارسینومای جنینی می توان سطح خونی یک پروتئین شاخص به نام آلفا فیتو پروتئین و همچنین گنادوتروپین جفتی انسانی را اندازه گرفت و افزایش این دو را بررسی کرد.
کارسینومای کیسه زرده :
این سلول های سرطانی نیز به این دلیل نام گذاری شده اند که شباهت زیادی به کیسه زرده جنین دارند. این سرطان را همچنین با نام های دیگری چون تومور کیسه زرده، تومور سینوس آندودرمال، کارسینومای جینی نوزادان یا اُرکیدوبلاستوما می شناسند. این شکل از سرطان بیضه شایع ترین نوع در میان کودکان (به ویژه نوزادان) است اما کارسینومای
کیسه زرده (به صورتی با هیچکدام انواع دیگر سلول های غیر سمینوم همراه نباشد) در بزرگسالان نادر است. کودکان در صورت ابتلا به این تومور، معمولاً به درمان پاسخ مثبت می دهند اما رخ دادن این شرایط برای بزرگسالان بسیار نگران کننده است مخصوصاً اگر تومور از نوع ترکیبی نباشد و از یک نوع باشد. برای تشخیص کارسینومای کیسه زرده شاخص AFP یا آلفا فیتوپروتئین گزینه مناسبی است که در مبتلایان افزایش می یابد. همچنین در درمان این نوع از تومور شیمی درمانی گزینه مناسبی است و حتی اگر تومور گسترش یافته باشد بیمار پاسخ خوبی می گیرد.
کوریوکارسینوما:
این نوع از سلول های سرطانی بیضه بسیار کمیاب هستند و سریع رشد می کنند. تمایل به رشد و گسترش (متاستاز) این سلول ها زیاد است و به سرعت به سمت ریه، استخوان و
مغز متاستاز می دهند. بیشتر اوقات سلول های کوریوکارسینوما به صورت ترکیبی با سایر انواع تومورهای غیر سمینوم دیده می شود که از نظر درمانی چشم انداز بهتری دارند. لازم به ذکر است HCG این نوع تومور سطح خونی یا هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی را افزایش می دهد.
تراتوما:
تراتوما ها نوعی از تومور سلول های زایا (ژرم) هستند که در زیر میکروسکوپ مانند مرحله ای از جنینی ظاهر می شوند که جنین متشکل از ٣ لایه آندودرم، مزودرم و اکتودرم است.
تراتوما نیز در بیشتر موارد در ترکیب با سایر انواع تومور دیده می شود و نوع خالص آن از موارد کمیاب است که باعث افزایش AFT (آلفا فیتوپروتئین) و HCG (هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی) نمی شود.
سه نوع اصلی تراتوما وجود دارد:
تراتومای بالغ:
که توسط سلول هایی بسیار شبیه به آنچه در بافت بزرگسالان می بینیم تشکیل شده اند و به ندرت گسترش می یابند. این تومورها معمولاً با جراحی بهبود می یابند اما احتمال عود کردن و برگشت آنها وجود دارد
تراتومای نابالغ:
این سلول ها کمتر سرطانی هستند و از نظر شکل هم با سایر انواع متفاوت هستند. این تومورها بیشتر از تراتوم بالغ گسترش (متاستاز) می یابند و معمولاً سال ها پس از درمان عود می کنند.
تراتوما همراه با سوماتیک:
این نوع سرطان نادر است. در مشاهده شکل این نوع از سرطان علاوه بر قسمت هایی که شبیه به تومورهای بالغ هستند، قسمت هایی می بینیم که به طور طبیعی در خارج
از بیضه ایجاد می شوند (مانند سارکوم، آدنوکارسینوما یا حتی سرطان خون)
سرطان درجا بیضه
سرطان سلول های زایا بیضه می توانند در شکلی غیر تهاجمی تر به اسم سرطان درجا situ carcinoma in یا نئوپلازی سلول های زایای درون لوله ای شروع شود. در سرطان درجا CIS بیضه،سلول ها شکلی غیرعادی و غیر طبیعی در زیر میکروسکوپ پیدا می کنند، اما هنوز در خارج از دیواره لوله های اسپرم ساز گسترش پیدا نکرده اند. این نوع از کارسینوما معمولاً هیچوقت به شکل تهاجمی تبدیل نمی شود. تشخیص CIS قبل از اینکه به سرطان پیشرفته تبدیل شود بسیار سخت است چرا که هیچگاه تومور یا علائمی ایجاد نمی شود که شما آن را احساس کنید و یا حتی پزشک آن را تشخیص دهد. به همین خاطر است که گفته می شود تنها راه تشخیص آن بیوپسی (نمونه برداری از بافت و بررسی آن در زیر میکروسکوپ) حتی گاهی اوقات CISبه طور اتفاقی در بیوپسی که به دلایل دیگری از بیمار گرفته شده (مانند ناباروری) تشخیص داده می شود.متخصصان هنوز در مورد بهترین روش درمانی برای CIS به توافق نرسیده اند. از آنجایی که CIS تقریبا هیچوقت به مراحل پیشرفته و تهاجمی نمی رسد بسیاری از متخصصان نظارت و انتظار هوشیارانه را بهترین گزینه درمانی می دانند. وقتی CIS بیضه تهاجمی می شود، سلول های آن دیگر فقط در لوله های اسپرم ساز یافت نمی شود؛ این سلول ها به سایر قسمت های بیضه نفوذ می کنند و حتی می توانند از طریق رگهای لنفاوی به گره های لنفاوی گسترش یابند و یا از طریق خون به سایر بافت های بدن برسند.
تومورهای استروما
تومورها همچنین می توانند در بافت های حمایت کننده و تولید کننده هورمون، که اصطلاحاً به آن استروما گفته می شود، رشد کنند. این تومورها به تومورهای استرومال گنادال معروف هستند و حدود ۵ درصد از کل تومورهای بیضه در بزرگسالان و تا ٢٠ درصد از تومورهای بیضه کودکان را شامل می شود. و در دو نوع اصلی یافت می شوند: تومورهای سلول لیدینگ و تومور های سلول سرتولی
تومور سلول لیدینگ
این تومورها در سلول های لیدینگ در بیضه رشد می کنند که محل تولید هورمون جنسی مردانه است (آندروژن ها مانند تستوسترون). سلول های لیدینگ هم در کودکان و هم بزرگسالان گسترش می یابند. این تومورها شروع به ترشح آندروژن ها (هورمون های جنسی مردانه) و حتی گاهی اوقات استروژن (هورمون های جنسی زنانه) می کنند. لازم به ذکر است بیشتر تومورهای سلول لیدینگ از نوع خوشخیم هستند و اغلب با جراحی بهبود می یابد و به ندرت از بیضه گسترش پیدا می کنند. اما همین احتمال کم بسیار نگران کننده است چون چشم انداز درمانی این نوع از سرطان ضعیف است و معمولاً به شیمی درمانی پاسخ خوبی نمی دهند.
تومورهای سلول سرتولی
این تومورها از سلول های طبیعی سرتولی آغاز می شوند و همانند تومورهای لیدینگ، خوش خیم هستند و در صورت گسترش پاسخ خوبی به شیمی درمانی و پرتو درمانی نمی دهند. سلول های سرتولی وظیفه حمایت و تغذیه سلول های زایا و سازنده اسپرم را دارند.
سرطان بیضه ثانویه
این نوع از سرطان ها از اندام دیگری شروع می شوند و به بیضه گسترش (متاستاز) می یابند. این سرطان ها سرطان بیضه نیستند و از بیضه شروع نمی شوند و نحوه درمان آنها و نام گذاری آنها بر اساس اندامی است که رشد خود را از آنجا آغاز کرده اند. لنفوما شایع ترین سرطان ثانویه بیضه است. لنفوم بیضه در مردان بالاتر از ۵٠ سال نسبت به تومورهای اولیه بیضه شایع تر است، چشم انداز درمانی آن به نوع و مرحله لنفوم بستگی دارد و درمان معمول آن شامل جراحی و برداشتن بافت، پرتو درمانی و شیمی درمانی است. گاهی در پسران مبتلا به سرطان خون حاد، سلول های سرطان خون می توانند در بیضه تومور ایجاد کنند. برای درمان موارد این چنینی علاوه بر شیمی درمانی برای سرطان خون، ممکن است جراحی و برداشتن
بیضه و پرتو درمانی نیاز باشد. سرطان های پروستات، ریه، پوست (ملانوم)، کلیه و سایر اندام ها می توانند به بیضه ها گسترش یابند و درمان آنها به نوع سرطان اولیه بستگی دارد.